Stosowanie środków przeciwdrobnoustrojowych, a w tym antybiotyków jest powszechne zarówno w medycynie ludzkiej jak i w weterynarii. Wskazane produkty lecznicze odgrywają dużą rolę w terapii przenośnych chorób zwierząt i ich zwalczaniu. Często zastosowanie antybiotyków jest konieczne i nieuniknione szczególnie w wielkotowarowych gospodarstwach. Problem w tym, że wykorzystanie środków przeciwdrobnoustrojowych stało się tak powszechne, że od końca lat 90 obserwuje się narastającą w szybkim tempie lekooporność drobnoustrojów. Oznacza ona, że antybiotyk nie zabija lub nie hamuje działania bakterii. Pomimo podania antybiotyku bakterie nadal bez trudu namnażają się i powodują postęp choroby. Zjawisko to pojawiło się wskutek nadmiernego stosowania antybiotyków w medycynie, rolnictwie, weterynarii, przemyśle oraz kosmetologii. W konsekwencji stosowane antybiotyki mogą przestać być skuteczne zarówno w leczeniu zwierząt, jak i ludzi.
Wytyczne Komisji Europejskiej dotyczące rozważnego stosowania środków przeciwdrobnoustrojowych w medycynie weterynaryjnej obejmują działania, które wskazują na to, że hodowcy w znaczącym stopniu mogą wpłynąć na zmniejszenie problemu antybiotykooporności. Oczywiście to lekarz weterynarii decyduje o konieczności podania leków, jednak hodowca może zastosować środki w swoim gospodarstwie, które ograniczą potrzebę częstego leczenia zwierząt.
Poniżej przedstawione działania mogą pomóc w zapobiegniu występowania chorób i konieczności stosowania środków przeciwdrobnoustrojowych w przypadku wszystkich gatunków zwierząt:
- stosowanie w gospodarstwie bioasekuracji obejmującej : wydzielenie strefy czystej i brudnej, stosowanie odzieży oraz obuwia zamiennego na terenie obiektów inwentarskich, zapewnienie możliwości umycia i dezynfekcji rąk przed wejściem oraz po wyjściu z obiektów, gdzie przebywają zwierzęta, szybkie usuwanie padłych zwierząt oraz zapobieganie dostępowi do nich, stosowanie systemu pełne - puste oraz regularne stosowanie mycia i dezynfekcji pomieszczeń inwentarskich.
- Obsługa zwierząt oraz stosowane w gospodarstwie sprzęty powinny ograniczać stresujące dla zwierząt sytuacje, które znacząco obniżają sprawność działania układu odpornościowego, przez co są one bardziej podatne na zakażenia. Szczególną uwagę należy zwrócić na newralgiczne momenty w chowie takie jak: łączenie w grupy, przemieszczanie i przepędzanie zwierząt, załadunek i transport. Niepotrzebny dodatkowy stres zwierząt wpływa nie tylko na osłabienie odporności ale również może pogorszyć jakość produktów pozyskiwanych od zwierząt np. mięso świń z wadą PSE wynikać może z niewłaściwej obsługi podczas załadunku, transportu oraz pozostałych czynności przedubojowych.
- Sporządzenie analizy ryzyka obejmującego aspekty do przeanalizowania w celu poprawy bezpieczeństwa gospodarstwa. W hodowlach trzody chlewnej zlokalizowanych na obszarach objętych ograniczeniami w związku z ASF już jest obowiązkowe posiadanie Planu bezpieczeństwa biologicznego.
- Udoskonalenie systemów hodowli: sprawna wentylacja, właściwe warunki środowiskowe, stosowanie jedynie bezpiecznej i wysokiej jakości paszy i wody, zakup zwierząt jedynie ze sprawdzonych źródeł i o znanym statusie zdrowotnym.
- Stosowanie kwarantanny oraz stała obserwacja zwierząt spoza gospodarstwa.
- W uzgodnieniu z lekarzem weterynarii stosowanie działań prewencyjnych, przeciwdziałających wystąpieniu chorób wirusowych i bakteryjnych w postaci regularnych szczepień.
- Poprawa dobrostanu ze szczególnym uwzględnieniem unikania nadmiernemu zagęszczeniu zwierząt, które sprzyja szybkiemu roznoszeniu się chorób w gospodarstwie.
- Każdy z hodowców zobowiązany jest do przestrzegania zakazu sprzedaży mleka, jaj i mięsa w czasie karencji od ostatniego dnia podania antybiotyku zwierzętom przez lekarza weterynarii.
- Stosowanie antybiotyków musi odbywać się pod nadzorem oraz być poprzedzone wskazaniami lekarza weterynarii wynikającymi z leczenia nie zaś profilaktycznego podawania antybiotyków.
Warto pamiętać, że każde zastosowanie antybiotyków może przyczynić się do narastania oporności bakterii. Ryzyko to wzrasta w momencie kiedy antybiotyki stosowane są w niewłaściwy sposób np. przez nieodpowiedni okres czasu – zbyt krótko lub zbyt długo, w mniejszych stężeniach lub bez nadzoru lekarza. Podejmując niewłaściwe decyzje związane ze stosowaniem antybiotyków możemy stworzyć zagrożenie w wyniku, którego spadnie skuteczność leczenia nie tylko zwierząt ale również ludzi. Każdy kto ma wpływ na wprowadzanie antybiotyków i konieczność ich stosowania powinien być odpowiedzialny i zrozumieć powagę sytuacji związanej z narastającą antybiotykoopornością.
Na postawie lit.
Magdalena Pietrucha