W latach 2021-2022 ceny na wszystkich rynkach, w tym na rynku rolnym ulegały dużym zmianom. Spośród środków do produkcji rolnej chyba w największym stopniu wzrost dotyczył nawozów mineralnych. Na przykładzie często kupowanych przez rolników nawozów azotowych, fosforowych, potasowych i wieloskładnikowych prześledzimy zmiany jakie wystąpiły na rynku tych nawozów w województwie podkarpackim.
Tab. 1. Ceny nawozów mineralnych w województwie podkarpackim w latach 2012-2022 w zł/dt, oraz dynamika zmian (03.2021=100)
Asortyment |
Marzec 2021 |
Czerwiec 2021 |
Wrzesień 2021 |
Grudzień 2021 |
Marzec 2022 |
Czerwiec 2022 |
Wrzesień 2022 |
Grudzień 2022 |
||||||||
Cena zł/dt |
03.21 =100 |
Cena zł/dt |
03.21 =100 |
Cena zł/dt |
03.21 =100 |
Cena zł/dt |
03.21 =100 |
Cena zł/dt |
03.21 =100 |
Cena zl/dt |
03.21 =100 |
Cena zł/dt |
03.21 =100 |
Cena zł/dt |
03.21 =100 |
|
Saletra amonowa 34% |
137 |
100 |
145 |
105,8 |
166 |
121,2 |
312 |
227,7 |
473 |
345,3 |
434 |
316,8 |
520 |
379,6 |
403 |
294,2 |
Saletrzak 27% |
118 |
100 |
124 |
105,1 |
148 |
119,6 |
298 |
252,5 |
446 |
377,9 |
390 |
330,1 |
469 |
397,5 |
402 |
304,7 |
Superfosfat prosty 19% |
94 |
100 |
93 |
98,9 |
100 |
106,4 |
156 |
165,9 |
188 |
200,0 |
197 |
209,6 |
260 |
276,6 |
233 |
247,9 |
Superfosfat wzbogac. 40% |
169 |
100 |
169 |
100,0 |
180 |
106,5 |
242 |
143,2 |
305 |
180,5 |
326 |
192,9 |
394 |
233,1 |
407 |
240,3 |
Polifoska 6 : 20 :30 |
184 |
100 |
189 |
102,7 |
242 |
131,5 |
302 |
164,1 |
385 |
209,2 |
414 |
225,0 |
483 |
262,5 |
462 |
251,1 |
Polifoska 8: 24 :24 |
189 |
100 |
192 |
101,6 |
241 |
127,5 |
299 |
158,2 |
359 |
189,9 |
430 |
227,5 |
522 |
276,2 |
456 |
241,3 |
Sól potasowa 60% |
161 |
100 |
160 |
99,4 |
181 |
112,4 |
227 |
140,9 |
323 |
200,6 |
327 |
203,1 |
495 |
307,5 |
470 |
291,9 |
Siarczan potasu 50% |
275 |
100 |
287 |
104,4 |
302 |
109,8 |
413 |
150,2 |
398 |
144,7 |
422 |
153,4 |
582 |
211,6 |
590 |
214,6 |
Opracowanie własne na podstawie danych zebranych przez Powiatowe Zespoły Doradztwa Rolniczego
Rok 2021 był pierwszym rokiem dynamicznych zmian cen nawozów po okresie stabilizacji i tylko niewielkich wahań. O ile pierwsze półrocze tego roku nie przyniosło dużych zmian, to w drugiej sytuacja zaczęła się zmieniać. We wrześniu ceny wzrosły od 6,5% (superfosfat wzbogacony) do 31,5% (polifoska 6). Największe zmiany dotyczyły nawozów zawierających azot. Do grudnia dynamika nasiliła bardzo mocno (najniższy wzrost sól potasowa 40,9%, najwyższy saletrzak 152,5%). Największe wzrosty w dalszym ciągu dotyczyły nawozów zawierających azot. Tendencja dynamicznych wzrostów utrzymała się w pierwszym kwartale 2022 r. W marcu nawozy były o 144,7% (siarczan potasu) – 277,9% (saletrzak) droższe niż przed rokiem. Kolejne miesiące przyniosły pewną stabilizację sytuacji na rynku nawozów mineralnych. Ceny nawozów zawierających azot ustabilizowały się. Jeżeli występowały podwyżki, to znacznie mniejsze niż w poprzednich miesiącach, a niekiedy ceny ulegały obniżeniu. Wzrastały natomiast w dalszym ciągu ceny nawozów fosforowych i potasowych. Trzeba jednak podkreślić, że ich wzrost na początku analizowanego okresu był mniejszy niż azotowych i wieloskładnikowych.
Tab. 2. Ceny nawozów mineralnych w województwie podkarpackim w latach 2012-2022 w zł/dt, oraz w zł/kg czystego składnika
Asortyment |
Marzec 2021 |
Czerwiec 2021 |
Wrzesień 2021 |
Grudzień 2021 |
Marzec 2022 |
Czerwiec 2022 |
Wrzesień 2022 |
Grudzień 2022 |
||||||||
Cena zł/dt |
Cena 1 kg czyst. skł. |
Cena zł/dt |
Cena 1 kg czyst. skł. |
Cena zł/dt |
Cena 1 kg czyst. skł. |
Cena zł/dt |
Cena 1 kg czyst. skł. |
Cena zł/dt |
Cena 1 kg czyst. skł. |
Cena zl/dt |
Cena 1 kg czyst. skł. |
Cena zł/dt |
Cena 1 kg czyst. skł. |
Cena zł/dt |
Cena 1 kg czyst. skl. |
|
Saletra amonowa 34% |
137 |
4,03 |
145 |
4,26 |
166 |
4,88 |
312 |
9,17 |
473 |
13,91 |
434 |
12,76 |
520 |
15,29 |
403 |
11,80 |
Saletrzak 27% |
118 |
4,37 |
124 |
4,59 |
148 |
5,48 |
2,98 |
11,03 |
446 |
16,51 |
390 |
14,40 |
469 |
17,37 |
402 |
14,88 |
Superfosfat prosty 19% |
94 |
4,94 |
93 |
4,89 |
100 |
5,26 |
156 |
8,21 |
188 |
9,89 |
197 |
10,36 |
260 |
13,68 |
233 |
12,26 |
Superfosfat wzbogac. 40% |
169 |
4,22 |
169 |
4,22 |
180 |
4,50 |
242 |
6,05 |
305 |
7,62 |
326 |
8,15 |
394 |
9,85 |
407 |
10,17 |
Polifoska 6 : 20 :30 |
184 |
3,28 |
189 |
3,37 |
242 |
4,32 |
302 |
5,39 |
385 |
6,87 |
414 |
7,39 |
483 |
8,62 |
462 |
8,25 |
Polifoska 8: 24 :24 |
189 |
3,37 |
192 |
3,43 |
241 |
4,30 |
299 |
5,34 |
359 |
6,41 |
430 |
7,68 |
522 |
9,32 |
456 |
8,14 |
Sól potasowa 60% |
161 |
2,68 |
160 |
2,67 |
181 |
3,01 |
227 |
3,78 |
323 |
5,38 |
327 |
5,45 |
495 |
8,25 |
470 |
7,83 |
Siarczan potasu 50% |
275 |
5,50 |
287 |
5,74 |
302 |
6,04 |
413 |
8,26 |
398 |
7,96 |
422 |
8,44 |
582 |
11,64 |
590 |
11,80 |
Opracowanie własne na podstawie danych zebranych przez Powiatowe Zespoły Doradztwa Rolniczego
Na początku 2021 r. za 1 kg czystego składnika azotu w analizowanym asortymencie trzeba było zapłacić od 4,03 zł (saletra amonowa), do 4,37 zł (saletrzak). Natomiast we wrześniu 2022 r., kiedy ceny tych nawozów były najwyższe, 1 kg azotu kosztował 15,29 zł w saletrze amonowej 34% i 17,37 zł w saletrzaku. W grudniu wartość ta zmniejszyła się znacznie, ponieważ azot kosztował odpowiednio 14,88 zł i 11,80 zł. Największe różnice w cenie czystego składnika w będących przedmiotem tej analizy nawozach występowały w grupie nawozów potasowych. Sól potasowa zawierająca 60% K2O kosztowała 161 zł/dt , co oznacza że czysty składnik przyjmował wartość 2,68 zł/kg. Znacznie więcej trzeba było zapłacić za potas zawarty w siarczanie potasu. Przy cenie 275 zł/dt nawozu kilogram czystego składnika kosztował 5,50 zł. Była to najwyższa wartość spośród całego analizowanego asortymentu. W końcu 2022 r. potas w siarczanie potasu kształtuje się na poziomie 11,80 zł/kg i jest tańszy niż azot w saletrzaku (14,88 zł/kg) i saletrze amonowej (11,80 zł/kg), a także fosfor w superfosfacie prostym, gdzie za kilogram czystego składnika trzeba zapłacić 12,26 zł. Najkorzystniejsze ceny występują dla polifoski 8 i polifoski 6 zawierających 56% NPK, gdzie 1 kg kosztuje 5,14 zł i 8,25 zł , a także superfosfatu wzbogaconego (7,83 zł/kg P2O5).
Tab. 3. Relacje cen nawozów do cen skupu pszenicy
Wyszczególnienie |
Marzec 2021 |
Czerwiec 2021 |
Wrzesień 2021 |
Grudzień 2021 |
Marzec 2022 |
Czerwiec 2022 |
Wrzesień 2022 |
Grudzień 2022 |
Cena pszenicy w skupie w zł/dt |
86 |
87 |
95 |
122 |
141 |
137 |
135 |
124 |
Relacja ceny nawozów mineralnych do cen pszenicy w skupie |
||||||||
Saletra amonowa /pszenica |
1,59 |
1,67 |
1,75 |
2,55 |
3,35 |
3,17 |
3,85 |
3,25 |
Saletrzak / pszenica |
1,37 |
1,42 |
1,56 |
2,44 |
3,16 |
2,85 |
3,47 |
3,24 |
superfosfat prosty / pszenica |
1,09 |
1,07 |
1,05 |
1,27 |
1,33 |
1,44 |
1,93 |
1,88 |
superfosfat wzbogacony / pszenica |
1,96 |
1,94 |
1,89 |
1,98 |
2,16 |
2,38 |
2,92 |
3,28 |
Polifoska 6 / pszenica |
2,14 |
2,17 |
2,55 |
2,47 |
2,73 |
3,02 |
3,57 |
3,72 |
Polifoska 8 / pszenica |
2,19 |
2,21 |
2,53 |
2,45 |
2,54 |
3,13 |
3,86 |
3,68 |
Sól potasowa / pszenica |
1,87 |
1,84 |
1,91 |
1,86 |
2,29 |
2,38 |
3,67 |
3,79 |
Siarczan potasu / pszenica |
3,20 |
3,30 |
3,17 |
3,38 |
2,82 |
3,08 |
4,31 |
4,76 |
Opracowanie własne
Oprócz zmian cen środków do produkcji rolnej zmianie uległy ceny płodów rolnych uzyskiwane przez rolników. Ich wzajemne relacje decydują o zmianach opłacalności produkcji rolnej. Wyznaczając stosunek cen nawozów do ceny pszenicy, spróbujemy określić jaki był kierunek tych zmian. Czy stosowanie nawożenia mineralnego jest bardziej opłacalne. W marcu 2021 r. na zakup 1 kg poszczególnych rodzajów nawozów trzeba było przeznaczyć od 1,09 kg pszenicy (kupując superfosfat prosty) do 3,2 kg pszenicy (kupując siarczan potasu). Od drugiej połowy 2022 r. proporcje te zaczęły się zmieniać w kierunku niekorzystnym dla rolników. Dotyczyło to całego asortymentu nawozów. W grudniu wskaźnik ten wynosił 1,88 kg pszenicy dla superfosfatu prostego i był to jedyny nawóz na zakup którego, trzeba było przeznaczyć mniej niż dwukrotność pszenicy. Na zakup pozostałych nawozów uwzględnionych w tej analizie trzeba było przygotować ponad trzy razy więcej pszenicy. Najdroższy był siarczan potasu, który był 4,76 razy droższy niż pszenica. Kierunek tych zmian wskazuje, że w dwóch ostatnich latach stosowanie nawozów mineralnych stało się mniej opłacalne. Przyrost plonów spowodowany stosowaniem nawozów wymagał coraz większego udziału kosztów poniesionych na nawożenie w wartości produkcji, a to obniżało racjonalność ich stosowania.
Oprac. Kazimierz Cach
Dział Ekonomiki i Zarządzania Gospodarstwem Rolnym