Współczesne rolnictwo – choć nowoczesne i zautomatyzowane – nie może się obyć nie tylko bez nowoczesnych technologii, ale także sprawdzonych środków ochrony roślin i bezpiecznej dla środowiska chemii rolniczej, takiej jak naturalne i ekologiczne wapno nawozowe. Regulacja odczynu pH poprzez wapnowanie to pierwszy krok, jaki powinniśmy podjąć planując uprawę. Odczyn gleby jest czynnikiem, który decyduje o wielkości i jakości naszych plonów. Im kwaśniejsza gleba tym słabsze przyswajanie składników mineralnych, niższa gruzełkowatość, większe zasklepienie gleby i blokowanie rozwoju systemu korzeniowego. Właściwy odczyn gleby pozwala na prawidłowy wzrost i funkcjonowanie systemu korzeniowego, umożliwiając należyte zaopatrzenie w składniki pokarmowe oraz możliwość pobierania wody z głębszych warstw gleby. To szczególnie ważne w okresach suszy.
Badania gleby wykonują Okręgowe Stacje Chemiczno-Rolnicze, które swoim zasięgiem obejmują cały obszar kraju. Przeprowadzenie takiej analizy nie jest kosztowne i zależy od ilości zleconych badań. Najczęściej wykonywane badanie to oznaczenie pH i zawartości podstawowych makroelementów: P, K, Mg. W tym celu należy pobrać reprezentatywną próbkę glebową z powierzchni nie większej niż 4 ha o zbliżonych warunkach przyrodniczych. Próbka taka musi być przygotowana poprzez zmieszanie co najmniej 20 próbek pierwotnych. Próbki pobiera się po przekątnej lub w wyznaczonych uprzednio liniach przypominających litery Z lub W. Próbę gleby pobiera się laską Egnera, specjalnymi świdrami lub zwykłym szpadlem. Po wykopaniu dołka ok. 20 cm, należy odciąć jego brzegi na grubość 1-2 cm. Jeśli wykonywane są odkrywki w sadzie, należy pobrać glebę z warstwy ornej (0-20 cm) i podornej (20-40 cm). Pobraną próbkę umieścić w wiaderku z poprzednimi próbkami z danej działki i dokładnie wymieszać. Kiedy zostaną wykonane już wszystkie odkrywki, do analizy należy przeznaczyć ok. 0,5 kg gleby – jako próba zbiorcza – i przesypać do woreczka foliowego lub kartonika. Próbki należy dostarczyć najlepiej świeże lub po wysuszeniu w temperaturze pokojowej. Należy unikać pobierania próbek bezpośrednio po zastosowaniu nawozów mineralnych, po nawożeniu organicznym oraz w okresie nadmiernej suszy lub wilgotnej gleby.
Na podstawie otrzymanych wyników analiz dobiera się odpowiednie formy nawozów wapniowych z uwzględnieniem procentowego udziału CaO.
Zaleca się stosowanie wapna najwcześniej po zbiorach w celu dobrego wymieszania z glebą w trakcie prowadzonych uprawek pożniwnych i przedsiewnych. Na glebach lekkich i bardzo lekkich powinno się stosować nawozy wapniowe węglanowe, na średnich i ciężkich można używać zarówno wapno węglanowe, jak i szybciej działające wapno tlenkowe.
Dawki wapna stosuje się raz na 3-4 lata. Po tym okresie zaleca się jeszcze raz ponowić analizę gleby w celu skontrolowania czy zabieg wapnowania przyniósł oczekiwany efekt. Jeżeli odczyn gleby uległ poprawie, wystarczy stosowanie mniejszych zachowawczych dawek wapna, które zrównoważą zakwaszające działanie nawozów mineralnych i uzupełnią coroczny ubytek kationów wapnia i magnezu z gleby w wyniku wymywania.
Tab.1. Ocena potrzeb wapnowania gleb
Reakcja roślin na wapnowanie gleb
Pod względem przeciętnej reakcji na wapnowanie rośliny można podzielić na trzy grupy. Pierwszą grupę stanowią rośliny bardzo silnie reagujące, do których należą burak, kukurydza, groch siewny, lucerna i koniczyna. Rośliny te reagują 25% zwyżką plonów pod wpływem tego zabiegu. Drugą grupę stanowią rośliny silnie reagujące, takie jak: pszenica, jęczmień, rzepak, bobik, łubin biały i łubin wąskolistny, w przypadku których wapnowanie może skutkować 15% zwyżką plonu. Trzecia grupa roślin, w skład której wchodzą: żyto, owies, ziemniak, len, łubin żółty i seradela, to rośliny reagujące około 7% zwyżką plonów w efekcie zastosowanego wapnowania.
Warto zatem sprawdzić odczyn gleby przed zasiewem i posadzeniem roślin, i w razie konieczności zmienić go, przeprowadzając zabieg wapnowania. Zaopatrzenie gleby w węglan wapnia to wyższe plony i ich lepsza jakość, a więc czysty zysk.
Od 2019 r. trwa Ogólnopolski program regeneracji środowiskowej gleb poprzez ich wapnowanie. Dofinansowanie udzielane jest w ramach pomocy de minimis, na realizację przedsięwzięć skutkujących poprawą jakości środowiska. Nabór wniosków odbywa się w trybie ciągłym przez Wojewódzką Stację Chemiczno-Rolniczą w Rzeszowie. Program dotyczy dofinansowania zakupu wapna przez rolników. Beneficjentem końcowym Programu są posiadacze użytków rolnych o powierzchni nieprzekraczającej 75 ha. Dofinansowaniu podlega regeneracja gleb o odczynie pH mniejszym bądź równym 5,5.
Oprac. Marta Decowska
PZDR Leżajsk
Źródło: Na podstawie informacji z www.nawozy.eu, www.iung.pl oraz „wieści rolnicze” nr 8 (128) sierpień 2021
