Pszenżyto powszechnie wprowadzono do uprawy stosunkowo niedawno. W Polsce pierwszą odmianę pszenżyta ozimego – Lasko – wyhodowaną w Poznańskiej Hodowli Roślin wpisano do krajowego rejestru w 1982 r.

Znaczenie i kierunki użytkowania

Ziarno pszenżyta przeznacza się głównie na cele pastewne. Stanowi ono bowiem bardzo dobry surowiec paszowy, odpowiedni dla większości zwierząt gospodarskich. Dobra wartość pokarmowa ziarna pszenżyta uwarunkowana jest wyższą zawartością białka, korzystnym składem aminokwasowym, wysoką wartością kaloryczną, lepszą strawnością i przyswajalnością w porównaniu do żyta.

Od niedawna odnotowuje się coraz większe zainteresowanie wykorzystaniem pszenżyta na cele energetyczne, głównie do produkcji bioetanolu i biogazu. Trwają również prace hodowlane nad stworzeniem odmian, z których mąka byłaby w pełni przydatna do wypieku chleba.

Wybór odpowiedniej odmiany

Pula odmian pszenżyta ozimego jest obecnie dość pokaźna. Co roku rejestruje się kilka nowych kreacji, które z reguły cechują się lepszą plennością niż starsze, a także wyróżniają się korzystniejszymi ocenami odporności na choroby. Mniejszy postęp odnotowuje się w odniesieniu do cech rolniczych i użytkowych.

Krajowy Rejestr liczy obecnie 49 odmian pszenżyta ozimego, w większości polskiej hodowli, kreacje zagraniczne stanowią niewielki procent.

Odmiany te obok plenności różnią się mrozoodpornością, wysokością roślin i odpornością na wyleganie, podatnością na choroby grzybowe, skłonnością do porastania ziarna w kłosie, masą 1000 ziaren i zawartością białka.

Cechą, której nie można bagatelizować wybierając odmianę do siewu jest zimotrwałość. Zdecydowana większość zarejestrowanych odmian pszenżyta ozimego posiada zimotrwałość na poziomie 5 lub wyżej w skali 9 stopniowej. Pozwala to na rozszerzenie uprawy tego gatunku na te rejony naszego kraju, gdzie występują ostrzejsze zimy.

Odmiany pszenżyta ozimego charakteryzują się zróżnicowaną odpornością na choroby, szczególnie na rdzę brunatną, septoriozę liści i plew. Do niedawna chorobą powszechnie występująca w zasiewach tego gatunku był mączniak prawdziwy, lecz dzięki staraniom hodowców nowe odmiany są już mniej wrażliwe na tego patogena.

Oprócz cech rolniczych przy wyborze odmiany powinno się również zwrócić uwagę na parametry ziarna, takie jak skłonność do porastania, masa 1000 ziaren, gęstość w stanie zsypnym czy zawartość białka, mogące wpłynąć na cenę zboża w skupie.

Wpisane co Krajowego Rejestru odmiany pszenżyta ozimego mają różną odporność na porastanie w kłosach. Porastanie ziarna w kłosie jest cechą, która może wpłynąć znacząco na jakość plonu. Skłonność do porastania pszenżyta jest większa niż innych gatunków zbóż, wynika to z dużej aktywności enzymów amylolitycznych. Cecha ta staje się szczególnie ważna w latach, w których niekorzystna pogoda utrudnia terminowy zbiór ziarna (tak jak w roku bieżącym), dlatego tym uważniej należy przyjrzeć się ocenom odporności.

Pomocne LZO

Dodatkową pomoc przy wyborze odmiany do uprawy w danym rejonie stanowić mogą ustalane co roku „Listy odmian zalecanych do uprawy na obszarze województwa”(LOZ), tworzone na podstawie wyników doświadczeń prowadzonych w ramach Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego (PDO) w danym województwie. W postaci LOZ rolnik otrzymuje niejako podpowiedź, które spośród badanych w województwie co najmniej 2 lata odmian, zdaniem lokalnych ekspertów, zasługują na największe uznanie.

W roku 2018 na Liście Odmian Zalecanych dla województwa podkarpackiego znalazły się następujące odmiany pszenżyta ozimego: Borowik, Fredro, Meloman, Panteon®, Rotondo.

® odmiana wstępnie rekomendowana na podstawie rocznych badań lub mniejszej liczby doświadczeń.

Wyniki z doświadczeń z PODR w Boguchwale

W doświadczeniu z pszenżytem ozimym w sezonie 2016/2017 r. na polu doświadczalnym PODR w Boguchwale badano 18 odmian zgodnie z metodyką PDO. Do najlepiej plonujących odmian pszenżyta ozimego na przeciętnym poziomie agrotechniki (A₁) na polu doświadczalnym PODR w Boguchwale w 2017 r. należały odmiany: Avokado, Fredro, Kasyno, a na poziomie intensywnym (A₂) również Avokado oraz Algoso i Fredro.

Wyniki plonowania badanych odmian przedstawiono w tabeli.

Tab. Plonowanie odmian pszenżyta ozimego w doświadczeniach (PDO) na polu doświadczalnym PODR w Boguchwale w sezonie 2016/2017

Oprac. na podst. literatury: Katarzyna Sitek